उमेश बुढा,कनकासुन्दरी,
कर्णाली प्रदेशको नाग्म सिँजा हुदै राराताल जाने नाग्म गमगडी सडकको छेउमै पर्छ फाण्डवगुफा । जुम्ला कनकासुन्दरी गाउँपालिका ८ पाण्डुसेरा गाउँमा रहेको पाण्डवगुफा पर्यटक तान्ने महत्वपुर्ण पर्यटकीय गन्तब्य बनेको छ । त्यहाँ पाँच भाई पाण्डवको मुर्ति छन । पाँच भाइ पाण्डवकी एक मात्र पत्नी द्रौपतीको मुर्ति पनि एक छेउमा राखिएको छ ।
पाँच भाइको एक्लो पत्नी भएकोले पनि आन्तरिक पर्यटक निकै रुचिका साथ हेर्छन । पाण्डवगुफा संरक्षण समितिका अध्यक्ष कर्णबहादुर भण्डारी पछिल्लो समयमा पाण्डवगुफा पर्यटन आकर्षणको केन्द्र विन्दु भएको बताउँछन । उनले भने,‘पाण्डवगुफाको धार्मिक महत्व वेग्लै प्रकारको छदैँछ । त्यो भन्दा पनि पाँच भाइको एक पत्नी भएको बारेमा चासो राखिरहेका हुन्छन । ’
पाण्डवका पाँच भाइ बसेकोले यो गुफालाई पाण्डगुफा भनिएको हो । पहिले पाण्डगुफा केटाकेटीले खेल्ने, दिसापिसाव गर्ने, छुई ,सुत्केरी बस्ने र घाँस राख्ने ओडार मात्र थियो । स्थानीय सुदर्शन काफ्लेको अगुवाइमा तत्कालिन पाण्डवगुफा गाविसबाट बजेटको व्यवस्थापन गरेर गुफाको संरक्षण गर्न थालिएको थियो ।
पाण्डवका पाँच भाइ र उनीहरुकी पत्नी द्रोपतिको मुर्ति २०२५ सालमा चोरी भएको थियो । मुर्तिचोरी भएपछि गुफाको शोभा नै हरायो । नाम मात्रको पाण्डवगुफा थियो । स्थानीय हरीहर काफ्लेले अहिले पहिलेकै अवस्थामा पाण्डवगुफा फर्किएको बताए ।
उनले भने,‘पाण्डवगुफा आन्तरिक पर्यटकका लागि निकै आकर्षणको केन्द्र बनेको छ । सिँजा राज्यको थेसिस लेख्न आएका बाह्य पर्यटक समेत पाण्डवगुफा बारेमा निकै चासो राखिरहेका हुन्छन । ’
पाण्डगुफा परम्परागत धार्मिक सम्पत्ति हो । यसलाई लोप हुद दिनुहुदैन । समितिका अध्यक्ष भण्डारीले भने,‘यो गुफामा पाण्डवको इतिहास भेटिन्छ । यो इतिहासको अभिलेखीकरण गर्नमा जोडदिनुपर्छ ।’ अहिले पाँच भाई पाण्डवको आकृति भएका मुर्ति राखिएको छ । बर्षमा आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटक गरेर झण्डै ५ हजार भन्दा माथि आउने गरेको स्थानीय बताउँछन ।
गुफा संरक्षण सहयोगी डिल्ली कार्की नाग्म गमगडी सडक हुदैँ मुगुको राराताल जाने अधिकांस पर्यटकले एक पटक पाण्डवगुफाको अवलोकन गरिराखेका हुन्छन ।
पुस्तौ अघि कौरव र पाण्डवले जुवातास खेल्ने निर्णय गरे । जसले जुवा हार्छ उसले १२ वर्ष बनवास, १ बर्ष गुप्तवास बस्ने कबुल गरेका थिए । सोही कबुल अनुसार पाँच भाई पाण्डवले हारेपछि यो गुफामा आएर बसेको स्थानीय बुढापाका बताउँछन ।
पाण्डव गुफा सम्म जाने पैदल मार्ग निर्माण गरिएको छ । तर पाण्डवगुफाको महत्व र पर्यटकीय महत्व बोकेका देखिएअनुुसार गुफाको संरक्षण हुन सकेको छैन । कर्णबहादुर भण्डारीले भने,‘पाण्डव गुफाको संरक्षण र प्रवद्र्धनका लागि स्थानीय सरकार,प्रदेश र संघीय सरकारलाई जोडदार माग गरिएको छ । तर मागको सुनुवाइ हुन सकेको छैन । सिँजा क्षेत्रमा रहेको यो गुफा धार्मिक पर्यटकीय दृष्टिले निकै महत्वपुर्ण मानिएको छ ।
